Les 1: bever

Het grootste knaagdier van Europa laat zich niet vaak zien. Enkel zijn bouw- en knaagkunsten vallen meteen op. Als je echter weet waar je op moet letten en hoe je je best gedraagt, stijgen je slaagkansen om hem aan het werk te zien. Met deze stoomcursus én de zoektips van Kristijn van Natuurpunt volg je het spoor van de bever. Hij nam Sigi, onze wildspotter in spe, mee op sleeptouw om deze verscholen dammenbouwer te zoeken in het mysterieuze Munsterbos.

Bekende bevergebieden in Vlaanderen zijn de Dijle en de Maasvallei. Sinds 2000 zijn bevers aan een opmars bezig in en rond de Vlaamse wateren, dus maak je steeds meer kans om ze te spotten. Op waarnemingen.be, de grootste online databank voor natuurwaarnemingen, kan je de aanwezigheid van de bever volgen doorheen Vlaanderen. Of ga wandelen in een gebied waar andere natuurspotters hem ook al zagen.
 

Met zijn ijzersterke tanden en krachtige kaken bouwt de bever zelf zijn perfecte habitat. Toch heeft hij een aantal vereisten voor zijn omgeving. De bever is onlosmakelijk verbonden met water. Sloten, beken, rivieren, moerassen, vijvers, meren: allemaal goed, als het water maar niet te snel stroomt en er voldoende bomen beschikbaar zijn. Die velt de bever om de schors ervan op te eten, een stroom in te dammen of een burcht te bouwen. Een belangrijke zoektip dus: bevers zijn steeds te vinden in waterrijke bosgebieden met voldoende zacht hout zoals wilg, els en populier. Af en toe durven bevers aan een harde eik knagen om hun tanden te scherpen. Door hun verbluffende aanpassingsvermogen vind je ze sporadisch ook in velden, akkers en zelfs in steden. Maar dat zijn uitzonderingen: bevers zijn op hun rust gesteld.

Ooit was de bever uitgestorven in Vlaanderen, maar sinds begin 2000 is hij bezig aan een sterke comeback. Je vindt hem nu op verschillende plaatsen. In deze natuurgebieden werd hij al gespot door andere natuurliefhebbers:
 

Eerst en vooral is je timing van essentieel belang: bevers zijn vooral ‘s nachts en in de schemering actief. Zoek bij valavond naar verse afgeknaagde boompjes in de buurt van water en ga daar op de uitkijk staan. Wanneer de dagen het langst zijn, durven bevers ook weleens in het daglicht op pad te gaan. De periode bij uitstek dus om ze te spotten.

Beversporen zijn makkelijker te ontdekken dan de bever zelf. Let op: 

• knaagsporen die bomen hebben herleid tot een potloodpunt. Takken waaraan geknabbeld is, houten dammen in en burchten aan het water …
• pootafdrukken in de modder bij waterlopen. Van heel dichtbij kan je zelfs de zwemvliezen erin terugvinden. Vooral in de winter en het voorjaar kan je deze sporen goed zien, door de kale bomen en struiken. 
• beverpaadjes of wissels op oevers. Die wegjes gebruiken bevers als ze het water in- en uitgaan.  Ook hier kan je de pootafdrukken vinden, als hun slepende staart ze niet heeft uitgewist.

Nu weet je waar je hem kan vinden. Kom je oog in oog te staan met een bever? Dan verraadt hij zichzelf met zijn specifieke looks: 

Zet niet enkel je ogen aan het werk. Bij het zoeken van wilde dieren is het belangrijk dat je alle zintuigen inschakelt.

• Voel aan de takken: is het mogelijk dat ze afgeknaagd zijn door twee grote tanden, dus niet zomaar afgebroken of doorgezaagd? 
• Ruik je een vreemde geur? De grenzen van het beverterritorium worden namelijk meestal gemarkeerd met castoreum of bevergeil (geproduceerd in de anale klieren). Zowel mannetjes als vrouwtjes laten geil achter. Het geil heeft een muskus-vanillegeur met een scherpe teerachtige toon, die nog het meest doet denken aan een mengsel van ziekenhuisgeur en schoensmeer. Bevergeil werd vroeger trouwens - sterk verdund - verwerkt in parfums en vanille-ijs.
• Het kenmerkende geluid van de bever is vooral zijn waarschuwingssignaal: bij gevaar slaat hij met zijn staart op het water om zo de anderen te waarschuwen. Maar eigenlijk zijn bevers meestal stil. Jongen kunnen een zacht zeurend geluid maken, volwassen bevers hoor je niet. Behalve hun knagend geluid als ze aan het eten zijn. Dat klinkt zo:

Je kan bevers verwarren met beverratten en muskusratten. Zeker in halfdonkere omstandigheden waarin het moeilijk is om in te schatten hoe groot de dieren zijn. Hoe kan je zeker weten dat je te maken hebt met een bever?