2025: een recordjaar voor de veenhommel?

Veenhommel verovert Vlaanderen

De veenhommel (Bombus jonellus) is een van onze meer zeldzame hommelsoorten. Haar waarnemingen lijken wat te jojoën de afgelopen jaren. Terwijl 2022 voorlopig het recordjaar was met 143 waarnemingen uit 32 gemeenten, was ook 2024 geen slecht jaar met 111 waarnemingen uit 38 gemeenten. 2025 zal echter naar alle waarschijnlijkheid de vorige records verpulveren. Na een half vliegseizoen staat de teller momenteel al op 120 waarnemingen uit 50 gemeenten. Alleen al in de maand mei werden dit jaar 72 waarnemingen in 34 gemeenten gemeld, in vergelijking met 24 waarnemingen in 10 gemeenten in het topjaar 2022.

Vooral de uitbreiding van hun verspreidingsgebied is opvallend. In alle provincies worden nieuwe regio’s ingepalmd. In West-Vlaanderen gaat het over enkele regio’s aan de kust, terwijl in Oost-Vlaanderen vooral in het noorden nieuw areaal wordt ingepalmd. In Vlaams-Brabant worden veenhommels her en der waargenomen, vooral ten oosten van Brussel. De volledige zuidrand van Antwerpen lijkt plots vol veenhommels te zitten, terwijl ook in de echte kerngebieden in de Antwerpse en Limburgse Kempen een lichte uitbreiding kan opgemerkt worden. De veenhommel wordt dit jaar in allerhande habitats aangetroffen en zelfs regelmatig in stedelijk gebied.

Of is er meer aan de hand?

Als we meer in detail naar de waarnemingen van dit jaar kijken, zien we dat in zowat alle nieuwe regio’s enkel mannetjes gemeld werden. Slechts in een minderheid van de gevallen ging het ook om werksters of koninginnen. Volgens de Europese klimaatatlas voor hommels, opgesteld in 2015, is de veenhommel erg gevoelig voor de gevolgen van klimaatverandering. Vooral de verdroging van haar favoriete habitats zou de soort parten spelen. Heeft het kletsnatte 2024 de veenhommel een duwtje in de rug gegeven en zien we daar dit jaar de gevolgen van? Feit is alvast dat nesten van veenhommels relatief veel mannetjes voortbrengen. En van hommelmannetjes is bekend dat ze grote afstanden kunnen afleggen, zeker als ze ‘op de dool zijn’. Zo dook in 2019 nog een mannetje van de nagenoeg uitgestorven moshommel op in het natuurgebied Rosdel in Hoegaarden. Maar deze soort vestigde zich vooralsnog niet in de regio, en blijft zelfs onvindbaar in de rest van Vlaanderen. Eén hommelmannetje betekent dus niet per se dat er kolonies gevestigd zullen worden…