Al meer dan 1000 wilde plantensoorten waargenomen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

De laatste atlas voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd gepubliceerd in 2006. Er werden toen 188 IFBL-hokken (1kmx1km) grondig geïnventariseerd (minstens 90 soorten waargenomen) verspreid over 3 jaar (2003-2005). Dat resulteerde in 37.833 waarnemingen van 793 soorten.
Twintig jaar later zijn we gestart aan een nieuw atlasproject, dezelfde 188 hokken zullen bekeken worden van 2024 t.e.m. 2026. Het eerste atlasjaar (2024) leverde al 1.089 soorten en 43.218 waarnemingen op. Door 1.645 waarnemers werden plantenwaarnemingen ingevoerd in waarnemingen.be, via Obsmapp of ObsIdentify.

Challenge in ObsIdentify loopt 3 jaar

In ObsIdentify loopt er een challenge om de Brusselse waarnemers te stimuleren om zoveel mogelijk plantenwaarnemingen in te voeren in waarnemingen.be. Je ziet de challenge enkel verschijnen wanneer je je in Brussel bevindt. Als je de challenge een hartje geeft kan je hem altijd en overal zien. Het maakt niet uit of je invoert via de site waarnemingen.be, via Obsmapp, de nieuwe Observation-app of ObsIdentify, alle waarnemingen in de databank tellen mee. Er zijn twee rankings: je kan steeds zien op de hoeveelste plaats je staat voor het aantal soorten en het aantal waarnemingen. Op dit moment is de winnaar van beide rankings dezelfde persoon: Michel Bocquet, een ervaren botanist en vrijwilliger bij Natagora. De komende twee jaar kan er nog vanalles veranderen. Zal er iemand in slagen om alle soorten die voorkomen in de regio op zijn lijstje te krijgen? 
 

Nieuwe soorten voor Brussel/België

De laatste 20 jaar is er veel aandacht gegaan naar het beheer van tuinen en parken, waarbij veel uitheemse soorten worden ingezaaid en uitgeplant. Deze planten, die hier niet spontaan geraakt zijn, tellen echter niet mee voor deze atlas, waarbij de spontane verspreiding van wilde planten in kaart wordt gebracht. Opgelet, ook inheemse planten worden tegenwoordig vaak ingezaaid in parken en tuinen, bijvoorbeeld om snel een mooie bloemenweide te verkrijgen. Maar zolang de bodemomstandigheden niet geschikt zijn voor deze inheemse bloemen, zullen ze hier niet blijven. Inheemse inzaai en aanplant telt dus ook niet mee. Aanplant en inzaai in tuinen en parken wordt trouwens afgekeurd in waarnemingen.be, omdat deze niet in de verspreidingskaarten terecht mogen komen.
Wel kunnen soorten uit aanplant en inzaai verwilderen. De link met de oorspronkelijke aanplant/inzaai mag echter niet meer zichtbaar zijn om mee te mogen tellen. Ondanks deze strenge regels zijn er toch 293 “nieuwe” soorten waargenomen in 2024 die in de periode 2003-2005 niet werden genoteerd. Deze soorten zijn echter niet plots opgedoken: 233 van deze soorten zijn reeds in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (hierna: BHG) gezien in de periode 2006-2023 (bron: waarnemingen.be). Van de 60 soorten die opdoken in 2024 zijn er 6 die voor 2000 wel al werden waargenomen in het BHG. Er blijven dus 54 soorten over die in 2024 echt nieuw waren voor ons onderzoeksgebied, voor drie soorten ging het om een eerste waarneming voor België: Snowdenia polystachya, Geranium thunbergii en granaatappel.
 
Filip Verloove meldt ons dat het hier om drie verschillende introductievectoren gaat:
-        Snowdenia polystachya (zonder Nederlandse naam) is hier wellicht terechtgekomen via vogelzaad.
-        Geranium thunbergii (zonder Nederlandse naam) is een verwilderde sierplant
-        De granaatappelstruik is wellicht het resultaat van weggegooid voedsel waarvan de zaden zijn beginnen kiemen. 

Als we naar de herkomst van de nieuwe soorten kijken zien we dat het gaat om 80% uitheemse soorten. Van de exoten behoren 89% tot “incidentele invoer” (soorten die slechts af en toe verwilderen/opduiken), de overige 11% zijn “ingeburgerde soorten” (planten zich al meer dan 10 generaties zelfstandig voort).
Bij de inheemse soorten die nieuw worden waargenomen in het Brussels Hoofdstedelijk gewest gaat het vooral om zeldzame soorten (krabbenscheer, dodemansvingers, gegroefde veldsla,…) maar ook de vrij algemene heggenroos kreeg een eerste waarneming voor het BHG in 2024.
 

Vrijwilligers adopteren hokken

Het is de bedoeling dat de 188 hokken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op een min of meer uniforme manier bekeken worden. Vrijwilligers kunnen een hok “adopteren” en dienen een route van 2 tot 4 km lang uit te stippelen in dat hok, die de verschillende aanwezige biotopen doorkruist.
Op deze kaart kan je zien welke hokken nog vrij zijn of gedeeltelijk geadopteerd (je dient dan afspraken te maken/samen te werken met degene die dat hok al deels adopteerde). Het gedeeltelijk adopteren van een hok is aangewezen voor minder ervaren botanisten. De volledige handleiding voor het inventariseren van een hok kan je hier vinden.

Ga mee op excursie

Regelmatig vindt er een excursie plaats in het kader van het project FloraBru waaraan iedereen kan deelnemen.
 
Zaterdag 26 april: We inventariseren e4-26-13 (Schaarbeek)

Dinsdag 10 juni: We inventariseren hok e4-26-14 (Schaarbeek)

Maandag 23 juni: Plantenwandeling in Sint-Gillis

Vrijdag 4 juli: Plantenwandeling in Vorst

Op zaterdag 17 mei is er een Botanische Bioblitz in Ukkel in het gebied Keyenbempt.

Er is zijn ook twee excursies die als doel hebben om een bepaalde soortgroep beter leren kennen:
-        Woensdag 18 juni: 9u30 – 12u30 Initiatie grassen door Hans Vermeulen (afspraakplaats nog te bepalen)
-        Zaterdag 28 juni: Initiatie bramen door Rik Devriese van de Vlaamse Bramenwergroep

Meer lezen over dit project kan op de FloraBRU-website.

Tekst: Roosmarijn Steeman (Natuurpunt Studie)