Watermonsters
Het grootste burgeronderzoek ooit naar de kwaliteit van ons water
Watermonsters is een baanbrekende burgerwetenschapscampagne. In dit project werken Natuurpunt, Waterland, Bond Beter Leefmilieu, De Standaard en de Katholieke Universiteit Leuven samen om de waterkwaliteit in Vlaanderen te onderzoeken. Binnen deze campagne zullen vrijwilligers van Natuurpunt via 1000 metingen de waterkwaliteit in de door de vereniging beheerde natuurgebieden onderzoeken.
>> alles over het project Watermonsters <<
'De kwaliteit van de samenleving weerspiegelt zich in de wijze waarop ze omgaat met water,’ aldus Mahatma Gandhi. Hoewel de waterkwaliteit in Vlaanderen de laatste 40 jaar gevoelig is verbeterd, is ze nog lang niet gezond. De vervuiling vanuit de landbouw - denk aan pesticiden en mestvervuiling - is nog veel te groot. Inspanningen vanuit de industrie om minder vervuilende stoffen te lozen gaan de goede kant op, maar nog te veel met de handrem op. Ten slotte is er nog de gestage, maar trage uitbouw van het rioleringsnetwerk. Nog te veel overstorten - maar liefst 9000 - bedreigen onze natuur.
Hoe vuil is de Dommel?
In het Hageven in Pelt zijn ze al langer bezorgd over de toestand van de Dommel, één van de meest vervuilde rivieren van Vlaanderen. De rivier lijdt niet alleen onder de vervuiling uit industrie en landbouw, maar heeft vooral te kampen met de problematiek van overstorten. Maar liefst 50 (!) overstorten zorgen ervoor dat het rioolwater van de huizen en de bedrijven ongezuiverd geloosd wordt in de rivier.
Vrijwilligers Marielle en Eddy meten het gehalte aan E. Coli-bacteriën in de rivier. En die is niet min. Bekijk het filmpje.
Watermonsters is gestart. Bekijk de kaart
Begin mei 2025 namen 5.000 burgeronderzoekers watermonsters uit onze waterlopen in Vlaanderen en Brussel om de waterkwaliteit in kaart te brengen. Watermonsters focust op de aanwezigheid van de E.colibacterie in ons water. Die leeft in onze darmen, komt via het afvalwater in het water terecht en is een kanarie in de koolmijn: veel E.colibacterie betekent ook veel andere vervuiling.
Er wordt getest van kleine beekjes tot grote kanalen. 100 burgeronderzoekers nemen niet één, maar vijf stalen. 110 scholen doen mee, net als alle 180 Natuurpuntafdelingen. Die monsteren samen in elk van de 500 natuurgebieden die de natuurorganisatie beheert.
Omdat we hopen een goed zicht te krijgen op de impact van ons rioleringsstelsel op onze waterkwaliteit, duimen we voor enkele flinke regenbuien de komende dagen. Die activeren overstorten: een noodsysteem in onze rioleringen, waardoor afvalwater rechtstreeks en ongezuiverd in onze waterlopen stroomt.
- Meettip: ga tijdens of kort na een regenbui meten als dat mogelijk is.
- Zelf niet geselecteerd, maar wel benieuwd of er in uw omgeving wordt gemeten? Bekijk op de interactieve kaart waar er in jouw buurt gemeten wordt
- Daag elkaar niet uit om te drinken van een waterstaal, duw elkaar niet in de gracht of ga niet plassen enkele meters stroomopwaarts van waar uw buurvrouw net een monster wil nemen. Allemaal geestig, maar zo onverantwoord.
Op zoek naar E. coli
In 'Watermonsters', de baanbrekende burgerwetenschapscampagne, willen Natuurpunt, Waterland, Bond Beter Leefmilieu, De Standaard en de Katholieke Universiteit Leuven meer dan 5000 burgers verenigen om de waterkwaliteit in Vlaanderen te onderzoeken. De metingen zijn in de eerste plaats gericht op E. coli, een darmbacterie die in ons water terechtkomt als er ongezuiverd rioolwater overloopt in grachten, beken, rivieren en kanalen. Maar hopelijk vertellen de metingen ook iets over andere stoffen die vanuit onze riolen ons water instromen. Denk aan medicijnresten, nutriënten, detergenten en zepen, die eveneens een ernstige bedreiging vormen voor zowel het milieu als de volksgezondheid. Dankzij een eenvoudige test kunnen burgers de aanwezigheid van deze E. coli-bacterie meten in waterlopen en zo bijdragen aan een beter inzicht in onze waterkwaliteit.
Natuurpunt test de waterkwaliteit op 1.000 plekken in de natuur
-
Natuur lijdt onder slechte waterkwaliteit
-
Waterkwaliteit is een erg belangrijke indicator voor de toestand van de natuur
Daarom zal Natuurpunt via 1000 verschillende Watermonster-testjes in de door haar beheerde gebieden onderzoeken hoe de toestand is van het oppervlaktewater. Voldoende en schoon water zijn immers van levensbelang voor de natuur en daarmee ook voor de mens. Daarnaast kan zo'n burgeronderzoek volgens ons een belangrijke signaalfunctie vervullen. Het geeft een goed eerste beeld van de toestand van het water en levert bruikbare data op voor politiek én waterbeheerders om verontreiniging verder te onderzoeken en aan te pakken.
Overstorten vormen een ernstige bedreiging voor de Vlaamse natuur en biodiversiteit
De lozing van ongezuiverd afvalwater via de duizenden overstorten, veroorzaakt door overbelaste rioleringsstelsels bij hevige regenval, introduceert schadelijke stoffen zoals de E. colibacterie en nutriënten in beken en rivieren. Dit leidt tot zuurstoftekort, eutrofiëring met algenbloei en vissterfte, waardoor de waterkwaliteit drastisch afneemt. Deze directe vervuiling tast cruciale leefgebieden van waterplanten, insectenlarven en andere kleine organismen aan de basis van de voedselketen aan, met negatieve gevolgen voor grotere dieren zoals vissen, amfibieën en watervogels, resulterend in een afname van de biodiversiteit in en rond de waterlopen.
Professor Patrick Willems (KU Leuven) benadrukt dat klimaatverandering de frequentie van overstorten verhoogt door intensere regenbuien, waardoor ecosystemen constant aan vervuiling worden blootgesteld. De noodzaak tot actie is urgent om onherstelbare schade aan de natuur te voorkomen. Naast betere monitoring is het cruciaal om de oorzaken aan te pakken door verharding te verminderen en waterinfiltratie te bevorderen, waardoor de riolering minder belast wordt.
Natuurpunt dringt er bij de minister van Omgeving op aan om een daadkrachtig plan te implementeren dat het aantal overstorten snel en efficiënt vermindert, met prioriteit voor de meest schadelijke overstorten in kwetsbare natuurgebieden en belangrijke grondwaterzones. Aangezien slechts een klein deel van het rioleringssysteem gescheiden is, ligt de focus op bronmaatregelen, waarbij voorkomen moet worden dat (relatief schoon) regenwater in de riolering terechtkomt. De bestaande hemelwater- en droogteplannen van gemeenten bieden hiervoor een goede basis, waarbij dure technische oplossingen enkel als laatste redmiddel voor de meest complexe situaties dienen.
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief